Sách “Thần đất: thổ địa và thần tài”, của nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, nói về sự ra đời của tập tục cầu tài lộc trong gia đình Việt.
- Lễ cúng hóa vàng dịp Tết Nguyên đán 2023 đơn giản, đầy đủ nhất
- Bí mật của nhà giàu dâng cúng những thứ này, Thần tài ưng ý mà nhiều người còn chưa biết
- Tục cúng rừng của đồng bào Mông ở Yên Bái: Giữ rừng mãi xanh
- Mâm cơm cúng mùng 1 Tết cần món gì để đầy đủ theo phong tục truyền thống?
- Thờ cúng tổ tiên trong đời sống tâm linh của người Dao, Tuyên Quang
Theo sách, ngày nay, thổ địa và thần tài được thờ tự phổ biến trong nhiều gia đình. Các gia thần này thân thiết và gần gũi với tín chủ đến nỗi gần như không có một quy thức nào cần phải tuân thủ khi thờ cúng. Lệ cúng thổ thần – thổ địa vào ngày 10 âm lịch năm tháng đầu năm có nhiều nơi tuân theo, nhất là ngày 10/3 âm lịch. Theo Đại Nam quấc âm tự vị – biên soạn hồi cuối thế kỷ 19, mồng chín vía trời, mồng mười vía đất, tức mồng chín sinh ra trời nên cử hành lễ vía Ngọc Hoàng, và mồng mười là ngày cúng đất, gọi là vía đất. Ngày mồng chín, mồng mười tháng Giêng, thói tục hay cúng trời cúng đất, hiểu là ngày trời, đất sinh.
Bạn đang xem: Sách lý giải tục thờ cúng thần tài
Xem thêm : Tục lệ rùng mình nhất Việt Nam 99% người dân không biết
Theo nhà nghiên cứu, lệ cúng đất vào ngày mồng 10 cả 5 tháng đầu năm bắt nguồn từ quan niệm cho rằng: mồng 10 tháng Giêng là ngày vía sinh, tức cúng mừng “sinh nhật” của đất và đến tháng 5, có ngày địa lạp tức ngày ky lạp (giỗ kỵ) của đất, có nghĩa là ngày “địa chết”, có lẽ bắt nguồn từ một chu kỳ canh tác cổ xưa hay một tín lý nào đó mà ngày nay đã biến đổi, khó truy cứu được. Việc cúng vào ngày mồng 2 và 16 hàng tháng âm lịch vốn là các ngày cúng cô hồn cốt để chúng không quấy phá việc làm ăn buôn bán, cầu công việc làm ăn hanh thông, buôn may bán đắt nên được xem là lệ cúng thần tài.
Tập tục thờ cúng thần tài ra đời và phổ biến rộng do sự phát triển của lực lượng doanh thương. Những thập niên qua, tập tục, lệ cúng trở nên đa dạng do sự tích hợp qua tiến trình phát triển của lịch sử, đặc biệt là sự hội nhập các thần tài lộc từ nhiều nguồn khác nhau vào hệ thống gia thần. Trong Đại Nam quấc âm tự vị, thổ thần và tài thần đều là “Thần đất, thần giữ tiền bạc”. Hiện tượng này, trước hết, bắt nguồn từ nguyên lý sinh sản của đất, đồng thời do sự tích hợp một số gia thần vào chung một bài vị: “Ngũ phương ngũ thổ Long thần/Tiền hậu địa chủ Tài thần”.
Ở Nam bộ, không có tư liệu xác thực việc thờ thần tài xuất hiện vào thời điểm nào, ngoài chứng liệu từ bài thơ Vịnh Thần Tài của ông Đồ Sáu Mới/Võ Văn Tân (1864 – 1927) hồi đầu thế kỷ 20. Thần tài là một vị thần ý niệm, biểu trưng cho tiền tài, sự giàu có, tức không có thần tích, thần phả gì cả. Còn xét về hình tướng, dễ nhận ra thần tài về cơ bản giống Thổ Địa Phước Đức chính thần của người Hoa, chỉ khác là một tay vuốt râu và tay kia cầm xâu tiền điếu (hay thoi vàng xuồng). Đây là hình tướng thần tài phổ biến nhất. Kế đó là thần tài tay ôm bó bông lúa, tay cầm xâu tiền điếu; hoặc tay cầm bó bông lúa, tay vuốt râu. Ngoài ra, có thần tài giống ông Thọ (trong bộ Phúc – Lộc – Thọ) với đầu hói đặc trưng, tay cầm quạt ba tiêu, cổ đeo xâu tiền điếu quanh bụng, dài quá rốn…
Xem thêm : Giật cô hồn là gì? Tại sao cúng cô hồn lại mong bị giật?
Thần tài còn xuất hiện tại một số quốc gia với nghĩa cầu tài lộc, như Trung Hoa, Nhật, Ấn Độ, Thái Lan… Thần tài của người Hoa ở vùng Chợ Lớn (quận 5, TP HCM) rất đa dạng, bao gồm Thần tài võ như Triệu Công Minh, Quan Vũ; Thần tài văn bao gồm Tỷ Can, Phạm Lãi (Đào Công), Tài Bạch tinh quân, Văn Xương đế quân, Phúc Lộc Thọ tam tin…
Sách cho rằng việc thờ cúng các thần này diễn ra tự do theo quan niệm dân gian. Sáng sáng mở cửa hàng, người ta thắp nhang, cúng Thổ địa – Thần tài ly cà phê, điếu thuốc, cái bánh bao hoặc gói xôi. Rằm, mồng một cúng chè, chuối, trái cây theo lệ sóc vọng hay tuần tiết, lễ trọng hơn cúng “tam sênh” (tam sanh/sinh) hoặc thịt heo quay, sau khi đạt được một kết quả tài chính nào đó nên biện lễ tạ thần. Một số lễ trọng cúng thổ địa và thần tài, theo tập tục truyền thống có văn cúng nghiêm túc. Nơi thờ thổ địa và thần tài thường là cái khám đặt sát mặt đất, bên cạnh bàn thờ tổ tiên, ở vị trí quan trọng nhất là phía gốc cây đòn dông, tức phía trái (tính từ hướng trong nhà nhìn ra cửa), vì các thần ấy là thần đất, thần long mạch.
Nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng cho biết, sở dĩ, mọi người thường hay chọn mùng 10 tháng Giêng là ngày vía thần tài vì muốn gửi gắm ước mong và niềm tin vào tiền tài sẽ sinh sôi nảy nở với sự phấn đấu làm ăn kinh tế trong năm mới. Người kinh doanh hay mua vàng trong ngày này, niềm tin mua vàng hy vọng về một năm sẽ làm ăn phát đạt. “Niềm tin này cần được đặt ở chánh tín, đặt vào ngày mai tươi sáng hơn. Dĩ nhiên, ước muốn cần luôn đi kèm với phấn đấu làm việc không ngừng”, ông viết.
Tam Kỳ
Nguồn: https://docungsaigon.vn
Danh mục: Tục lệ cúng